Sau 1 năm lao động vất vả, Tết Nguyên đán là dịp để gia đình nghỉ ngơi, quây quần bên nhau, tổng kết lại những việc đã làm, báo ơn với tổ tiên đã phù hộ độ trì trong một năm qua. Cũng vì lẽ đó mà đồng bào Dao đỏ ở Yên Bái, ai cũng chuẩn bị cho mình một cái tết thật tươm tất, đủ đầy.

30 tết, ngày cuối cùng của năm cũng là lúc các gia đình người Dao đỏ Viễn Sơn, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái bắt đầu làm lễ quét nhà, thu dọn bàn thờ tổ tiên, với quan niệm quét đi những điều không may mắn của năm cũ, đón năm mới tới, với lòng thành hướng về cội nguồn dân tộc. 

Sau bữa cơm tất niên chiều 30 tết, khi mọi công việc chuẩn bị đón năm mới đã được hoàn tất, các thành viên trong gia đình đều phải tắm giặt sạch sẽ bằng thứ nước thảo dược với đủ 12 vị thuốc, được người phụ nữ trong gia đình hái từ rừng sớm ngày 30 tết, sau đó mặc những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất để đón giao thừa. Trong thời khắc thiêng liêng ấy, các thành viên trong gia đình xếp hàng trước bàn thờ tổ tiên, chủ nhà thay mặt gia đình thắp 3 nén nhang trên bàn thờ tổ tiên rồi xin phép hạ bát nước xuống đưa cho mỗi người uống một ngụm để có thêm sức khỏe, cầu tài, cầu lộc, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. 

Đêm giao thừa, người Dao đỏ không ra khỏi nhà mà tất cả mọi người quây quần bên nhau chờ thời khắc bước sang năm mới và chúc những điều may mắn cho nhau.

Anh Nguyễn Tòn Năm, người dân thôn Khe Lợ, xã Viễn Sơn, chia sẻ: “Với người Dao đỏ chúng tôi, lễ đón giao thừa rất quan trọng. Trước đó, bàn thờ tổ tiên phải được thu dọn thật ngăn nắp. Trên bàn thờ phải dâng lên đầy đủ hương, hoa, quả, bánh, kẹo, trà, thuốc để mời tổ tiên về ăn tết cùng con cháu và phù hộ một năm mới mạnh khỏe, no ấm, làm ăn phát đạt. Bây giờ cuộc sống hiện đại rồi, nhưng nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình vẫn luôn phải giữ gìn và phát huy. Sau này đời con, đời cháu mình cũng vậy”.

Ngay từ sáng sớm mồng một tết, khắp làng trên, xóm dưới nhà nhà đều tất bật chuẩn bị những công việc cho ngày Tết. Mỗi người một công việc, trong khi việc mổ lợn, gà được cánh đàn ông phụ trách, thì việc đồ xôi, nhặt rau, nấu nướng… được chị em phụ nữ đảm nhận. Mọi việc đều được thực hiện nhanh chóng để chuẩn bị mâm cúng tổ tiên và đón anh em, làng xóm đến chung vui, làm cho không khí ngày tết càng vui tươi, ấm áp.

“Sáng ngày 1 tết, theo phong tục, cả gia đình sẽ chuẩn bị bữa cơm tươm tất để làm lễ cúng đầu năm mới. Sau đó mỗi thành viên trong gia đình đều phải đem theo một tờ tiền vàng mã để đốt ngay khi ra khỏi nhà với tâm niệm đốt đi tất cả những điều rủi ro, không may mắn, cầu cho năm mới mọi thành viên trong gia đình ai cũng mạnh khoẻ, làm ăn phát tài, lợn gà đầy chuồng, thóc gạo đầy bồ…”, anh Triệu Tòn Pham – thôn Làng Mới, xã Đại Sơn chia sẻ.

Công việc quan trọng nhất trong dịp tết là việc thờ cúng tổ tiên. Trong mâm cúng của đồng bào Dao đỏ, ngoài rượu, thịt lợn, thịt gà, thì bánh dày là thứ không thể thiếu với ý nghĩa biết ơn tổ tiên, các vị thần linh đã phù hộ cho gia chủ một năm qua mùa màng tươi tốt, bội thu. Sau khi mọi thứ đã được bày biện, thầy cúng bắt đầu làm lễ cúng thể hiện mong ước của con cháu, cầu mong ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình sang năm mới mạnh khỏe, may mắn.

Sau lễ cúng cũng là lúc gia đình dọn đồ lễ xuống, cùng với những món ăn truyền thống được gia đình chuẩn bị sẵn để chào đón anh em, hàng xóm đến chung vui, ăn tết. Bữa cơm tết càng đông đủ anh em, hàng xóm thì gia đình làm ăn càng tấn tới. Có lẽ cũng vì thế bữa cơm tết của đồng bào Dao lúc nào cũng đông vui, nhộn nhịp, thêm gắn kết cộng đồng.  

Ông Đặng Phúc Trình, thầy cúng thôn Khe Ván, xã Quang Minh, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho biết bài cúng của người Dao đỏ ngày mùng 1 tết.

“Hôm nay mồng một tết, trước sự có mặt của đông đủ thành viên trong gia đình, thay mặt gia chủ làm lễ cúng giải hạn để xua những điều rủi ro, không may mắn trong năm cũ; cầu xin sức khỏe, bình an, may mắn cho mọi người; mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, trâu bò lợn gà khỏe mạnh”, ông Trình cho hay.

Những ngày xuân, ngoài chúc tụng anh em, họ hàng, những chàng trai, cô gái Dao đỏ vùng quế Văn Yên-Yên Bái lại tụ hội thành từng tốp, cùng nhau ca hát, múa chuông bên những rừng quế đã mang lại cuộc sống ấm no cho đồng bào. Trang phục rực rỡ của các cô gái, chàng trai hòa cùng sắc thắm hoa mơ, hoa mận làm cho không khí đón xuân trên các bản làng người Dao đỏ Yên Bái càng thêm tươi vui, đậm đà bản sắc.